Foto van de week 5 - 11 september 2022

Eric Ooink
2021-05-23

‘STOOM EIJSINK MARIE’ (1863-1951)
Ruim 45 jaar leidster van de jaarlijkse KINDSHEIDOPTOCHT in Haaksbergen

De naam ‘Stoom Eijsink Marie’ is inmiddels vaker in verhalen voorbij gekomen. Het is de bijnaam voor de Haaksbergse Anna Maria Eijsink, die in de zogenaamde Schultenspinnerie aan de Molenstraat woonde. Ze had er een winkeltje, waar ze kerkboekjes, rozenkransen en schilderijtjes verkocht. Daarnaast beheerde ze het agentschap van stomerij Palthe uit Almelo. Mijn oma (geb. 1916) vertelde wel eens over ‘Stoom Eijsink Marie’. Deze fraaie bijnaam voor een vrouw behoort tot de categorie die je niet snel vergeet. Niet vaak zagen we een foto van Marie. Deze is dan ook uniek, ook al is het plaatje op het eerste gezicht komisch. We zien een markante vrouw, met een bolhoedje op dat al een beetje uit de mode is geraakt. Als een moederkloek, drijft ze haar kuikentjes door de straat…Vooral het contrast tussen deze witte ‘kuikentjes’ (bruidjes) en de streng ogende vrouw met bolhoed in het zwart is bijzonder.

Kindsheidfeest 1930
De foto is in de zomer van 1930 genomen ter gelegenheid van het 40-jarig Kindsheidsfeest te Haaksbergen. Deze werd zowel gepubliceerd in het Drents-Overijssels familieweekblad Eigen Erf van 2 augustus dat jaar als in de Twentsche Courant van tien dagen later. De aanleiding van plaatsing was niet alleen het jubileum van deze katholieke organisatie, maar ook het feit dat Marie Eijsink jubileerde. Veertig jaar lang trad ze op als leidster van de kinderen. De optocht met de bruidjes trekt op de foto voorbij aan het pand Markt 7 van bankier Derk Jordaan (nu het Notarishoes). In de beide fototeksten staat dat mej. A.M. Eijsink de groep bruidjes begeleidde. ‘Stoom Eijsink Marie’ heeft hiermee een gezicht gekregen. Misschien zijn er mensen die een van deze toekomstige bruiden herkennen als hun moeder of grootmoeder, die zo rond 1920 geboren moeten zijn. Betsie Ottink (1917 – 2012), van café Ottink, vertelde ooit aan Fons Leferink, dat ze na de optocht getrakteerd werden op chocolademelk. “Dat was zo heerlijk, dat ik stiekem weer aansloot in de rij voor een tweede beker.” Blijkbaar was leidster Marie niet zo streng, als ze op de foto lijkt.

Heilige Kindsheid
Wat is een Kindsheidoptocht? Het is typisch iets uit de tijd van het Rijke Roomse Leven. De Heilige Kindsheid is de benaming voor een pauselijk genootschap waarvan kinderen tot hun twaalfde jaar lid konden zijn. Het had tot doel om door gebeden en giften bij te dragen aan de kerstening van de jeugd in het niet-christelijke deel van de wereld… Het genootschap werd in 1843 opgericht in Frankrijk. In Nederland waren er reeds in 1849 afdelingen van het genootschap te Tilburg, Maastricht en Warmond. Tot aan de Tweede Wereldoorlog werden er jaarlijks op talrijke plaatsen Kindsheidoptochten gehouden, waarbij kinderen meeliepen verkleed als paus, bisschop, missionaris, zuster, zouaaf (strijder voor de paus) of anderszins.

Kindsheidoptochten in Haaksbergen
Gezien het 40-jarig jubileum in 1930 moet er in Haaksbergen in 1890 een genootschap zijn opgericht. Jaarlijks zullen er optochten zijn gehouden. In juli 1924 berichtte de Overijsselsche Courant als volgt: “Onder groote belangstelling werd zondag l.l. alhier het Kindsheidfeest gehouden. In een veelkleurige optocht voorafgegaan door een manderijn te paard werd onder de lustige tonen der muziek getrokken vanaf het R.K. Vereenigingsgebouw, alwaar de optocht werd opgesteld, naar de kerk, alwaar een kort lof met predikatie werd gehouden. Na afloop van de kerkelijke plechtigheden werd de optocht voortgezet door de verschillende straten van het Dorp, om weer terug ter keeren naar het Vereenigingsgebouw [St. Jozef], alwaar de optocht werd ontbonden. Na een kleine tractatie der kleinen, keerden de kinderen voldaan huiswaarts.”

Vanwege het veertigjarig bestaan van het genootschap in 1930 werd de jaarlijkse optocht van de H. Kindsheid op een meer plechtige wijze gevierd, meldde de Twentsche Courant van 2 augustus dat jaar. Volgens de krant werd de optocht op zondag 3 augustus als volgt samengesteld:

1) Haaksbergse Fanfarekorps, directeur Chr. Dijkhuis;
2) Heraut te paard;
3) Bloemstuk met een veertig bruidjes;
4) Paus-Zouaven-Kardinalen;
5) H. Theresia met Engelen;
6) Geloof, Hoop en Liefde;
7) Lopende Patertjes;
8 Lopende Zustertjes;
9) Paters te paard, Missionarissen en Bisschoppen;
10) Jezus en St Janneke met Engeltjes;
11) Zusters te paard;
12) Jeanne d’Arc met begeleiders;
13) Negermuziek
14) H. Agnes en H. Catharina
15) H. Cecilia en Elisabeth met weesjes;
16) H. Maria en Magdalena;
17) De Vlucht naar Egypte;
18) H. Pancratius en Antonius;
19) Kindsheid vaandel met bruidjes;
20) Chinese dametjes en jongens;
21) Onbevlekte Ontvangenis met bruidjes;
22) H. Franciscus en broeder Marcco;
23) De Engelenwacht;
24) De Roodhuiden.

We moeten enkele thema’s natuurlijk bekijken met de ogen van toen … De optocht lijkt voor het Haaksbergen van 1930 behoorlijk. De Provinciale Overijsselsche Courant van 5 augustus berichtte als volgt: “Begunstigd door droog weer en onder groote belangstelling vond zondag de jaarlijksche optocht der Heilige Kindsheid plaats. Het was een veelkleurige, uit tal van nummers bestaande en lange stoet, die door Haaksbergens straten zich voortbewoog, met zich voerende tal van symbolische voorstellingen. Vooral de buitenlandsche missie kwam in den optocht door verschillende jeugdige vrouwelijke en mannelijke personen te voet en te paard, tot uitdrukking. Aan het hoofd ging de Haaksberger Harmonie, die ook nu weder haar medewerking verleende. Vermeld zij nog, dat mej. A.M. Eijsink zondag tevens het feit herdacht, dat zij veertig jaren zelatrice [gangmaakster] der H. Kindsheid is geweest.”

Familie Stoom Eijsink
Anna Maria (Marie) Eijsink werd 4 juli 1863 geboren in Enschede als dochter van Gerrit Jan Eijsink (1822-1897) en Catharina Bosman (1820-1901), die in 1852 in Enschede huwden. Vader Eijsink was afkomstig uit Haaksbergen en was familie van de hoteliers- en smedenfamilie Eijsink (en een broer van Mina Slot-Eijsink, één van mijn acht betovergootmoeders). Hun gezamenlijk voorvader had zich omstreeks 1700 in het dorp gevestigd en was afkomstig van het erve Eijsing in Wennewick onder Vreden. Gerrit Jan Eijsink was timmerman. Moeder Catharina was ‘een stadse’ en weefster van beroep. Het echtpaar Eijsink-Bosman woonde aanvankelijk in Enschede, waar hun vier kinderen, twee zonen en twee dochters, worden geboren. Marie was het jongste kind. In 1864 verhuisden de Eijsinks naar Neede, in november 1865 ging de verhuiswagen naar Ootmarsum en daar bleef het niet bij. Toen de familie uiteindelijk in mei 1874 in Haaksbergen neerstreek was Oldenzaal de laatste woonplaats. In Haaksbergen gingen de Eijsinks aan de Molenstraat wonen. Zij bewoonden een ‘appartement’ in de zogenaamde Schultenspinnerie, het voormalige bedrijfspand van fabrikant Schulten, dat na 1859 een woon- en winkelcomplex was geworden en vlak bij het ouderlijk huis van Eijsink stond. Het complex was eigendom van de Hervormde Diaconie. Vader Eijsink werkte in 1891 als machinist bij Jordaan. Hij was in dat jaar mede-oprichter van de “Coöperatieve Winkelvereeniging Volksbelang”.

Marie Eijsink: hoofdzelatrice en presidente
Marie Eijsink was altijd bij haar ouders blijven wonen. Ook na hun overlijden bleef ze de woning trouw. Ze runde hier haar winkeltje, waar ze kerkboekjes, rozenkransen en schilderijtjes verkocht. Marie verkocht ook ansichtkaarten, die ze zelf uitgaf. Daarnaast beheerde ze het agentschap van stomerij Palthe uit Almelo. Dit verklaart hoogstwaarschijnlijk de bijnaam “Stoom-Eijsink”. Er is nog een andere mogelijkheid en dat is het beroep van vader Eijsink, die na 1874 machinist van de stoom-machine in de textielfabriek van Jordaan was (de firma Jordaan kocht de eerste stoomketel in 1858).

Marie was niet onbemiddeld. Ze was eigenaar van het winkel-woonhuis Spoorstraat 28, dat toen tussen de kruidenierswinkel van Odink en de stalling van Hotel De Moriaan stond. Van de kinderen Eijsink was Marie de enige die in Haaksbergen was gebleven. Behalve neven en nichten had ze geen naaste familie in het dorp. Toen ze ouder werd verhuisde ze naar Hengelo (O), waar de familie van haar zuster woonde. Ze overleed hier op 10 maart 1951 en werd op de katholieke begraafplaats van Hengelo begraven. Ze is 87 jaar oud geworden. Op haar bidprentje wordt haar vrijwilligerswerk in Haaksbergen gememoreerd. “Gaarne stelde zij zich in dienst van de christelijke liefdewerken. Tientallen jaren was zij hoofdzelatrice van de H. Kindsheid”. Zeker 45 jaar heeft ze deze functie vervuld. In de Overijsselsche Courant van 18 juni 1935 werd aandacht besteed aan het jaarlijkse feest van de H. Kindsheid in Haaksbergen en wordt ook het 45-jarig jubileum van Marie benoemd. “In een keurige landauer, getrokken door twee paarden, omringd en geflankeerd door bruidjes was gezeten mej. Marie Eijsink, die reeds 45 jaren als presidente van het H. Kindsheidfeest heeft gefungeerd, en als zoodanig steeds met hart en ziel hare beste krachten aan dit mooie feest heeft gegeven.” Het bidprentje uit 1951 vermeldt tevens: “op een gezegende leeftijd kwam voor haar de hemelse bruidegom…”. Marie, Requiesce in pace.

Bronnen:
- Diverse krantenartikelen uit 1924, 1930 en 1935, via Delpher.nl en Eigen Erf 2-8-1930.
- Eigen genealogisch bestand/boek de voorouders Slot-ter Braak.
- Bevolkingsregisters Haaksbergen, Neede en Ootmarsum.
- Met dank aan wijlen Fons Leferink.

Foto en tekst uit de serie bijdragen door Eric Ooink op de Facebookpagina Oud-Haaksbergen