Foto van de week 29 augustus - 4 september 2022

Eric Ooink
2021-05-16

DE KOAMSCHER omstreeks 1980 (nu deel woonwijk ’t Wolferink)

Ruim 40 jaar geleden werd deze fraaie plaat geschoten van de veehandelaar Herman Koning, alias Herman van de Koamscher (1924-1988), tussen zijn jongvee. Op de plek van de weilanden is tussen 1987 en 1989 het noordwestelijk deel van woonwijk ’t Wolferink, met de Hondelink als hoofdstraat, gerealiseerd. De boerderij links is erve Kaamscher of Koamscher, Goorsestraat 74, van de familie Koning (vanaf 1987 familie Booltink). Rechts de woning van de familie Brummelhuis-Temmink, Heetpasweg 6 (nu Hassinkbrinkweg 6). Deze woning werd in 1936 gebouwd in opdracht van Arnold Brummelhuis alias Kinkel-Arnold, die de grond had gekocht van Hendrikus Rupert alias Lansink-Dieks (Hassinkbrinkweg). Boerderij de Moatsnieder (van Hendrik ter Braak) is hier net niet zichtbaar en bevindt zich rechts van de foto.

Veldgrond
Daar waar nu het laatste deelplan van woonwijk ’t Wolferink met de hoofdstraat Hondelink ligt lagen voorheen weilanden, zoals op deze foto is te zien. Ze maakten deel uit van het Kolderveld, een stukje ontginningslandschap tussen ‘de Hoeve’ en Haaksbergen. Dit relatief jonge landschap, waar in de 19e eeuw deels nog heidevelden lagen, kende een rationele (rechte) verkaveling. De familie Koning van het erve de Koamscher had hier enkele grote percelen grond liggen. Enkele veldnamen waren Koamschersmoat, Veld en Nieje Groond, namen die duiden op het gebruik, de oorsprong en de leeftijd van de landbouwgrond. Het gebied dat op de foto zichtbaar is hoort historisch gezien tot de buurschap Holthuizen.

Groot Kaamscher
Erve Kaamscher of De Koamscher behoort tot de oudste erven van de buurschap Holthuizen. Het wordt als ‘Kammesgore’ voor het eerst genoemd in 1188 en was op dat moment een leengoed van de heren van Diepenheim. Toen de heerlijkheid Diepenheim in 1331 werd verkocht aan de bisschop van Utrecht werd ook Kaamscher het bezit van deze kerkvorst, die op dat moment de landsheer van Overijssel was. Voor 1379 splitste Kaamscher in twee delen, die in de leenprotocollen Groot en Luttike (Klein) Kaamscher worden genoemd. In het Schattingsregister van Twente van 1475 staat Groot Kaamscher vermeld als ‘dat Kammescher’ en Klein Kaamscher als ‘dat ulenhol alias Ulencote’ (Ulenholt). Begin 18e eeuw werd voor Klein Kaamscher alias Ulenholt steeds vaker de naam Mors (de Morsboer) gebruikt. De boerderij is behouden en heeft nu het adres Richterstraat 32. De boerderijen Vonkert, Stegert (Stiegert), Christiaans of Wissinkwever (Chrisjoans) en de Boorne zijn afsplitsingen van het Kleine Kaamscher en deze stonden alle vier in het gebied van de huidige wijk ’t Wolferink. Doordat de oorspronkelijk boerderij Klein Kaamscher om onduidelijke reden (twee keer over) een andere naam had gekregen werd Groot Kaamscher in de volksmond gewoon (weer) met de naam ‘De Koamscher’ aangeduid. In 1715 was erve Kaamscher al geen leengoed meer en werd Roelof ten Kaamscher als eigenaar vermeld.

Van Ten Kaamscher tot Koning
Roelof ten Kaamscher, de boer op De Koamscher, was de zoon van Jan ten Kaamscher en Jenneke Bargerink. Roelof huwde in 1719 met Fenneke Keupers, maar werd op jonge leeftijd ziek. Hij testeerde kinderloos in 1729. Kort hierop is Roelof gestorven. In 1730 hertrouwde zijn weduwe met Jan Koning, in 1695 geboren op erve Koning of de Könnink in Hengevelde. Deze werd de nieuwe landbouwer op de Koamscher. Ook het huwelijk tussen hem en Fenneke bleef kinderloos. Erfgenaam werd neef Hendrik Koning, geboren in 1723 op erve Koning in Hengevelde en de zoon van Gerrit Koning (Könninck) en Hendrikjen ter Braak. Hendrik Koning kwam op De Koamscher wonen en werd sindsdien Hendrik Kaamscher genoemd. Hij huwde twee keer. In 1753 met Janna Ros, geboren op de Ros te Diepenheim en na haar overlijden in 1755 met Janna ten Voorde. Uit het tweede huwelijk werden acht kinderen geboren die als Konink, ten Caamscher, Coamscher of Kooning op ’t Kaamscher werden gedoopt. De oudste zoon, Gerrit ten Kaamscher, huwde in 1785 met de weduwe Rupert in Delden. Hij werd hierdoor landbouwer op het Twickelerf Rupert of Ruperink. Zijn nazaten heten Rupert. Gerrit ten Kaamscher (uit de tak Koning) is de stamvader van iedereen die in Haaksbergen, Buurse, St. Isidorushoeve, Bentelo of Hengevelde de familienaam Rupert draagt.
Gerrits jongere broer Gerhardus Koonink op ’t Kaamscher alias Konink (1770-1815) werd de erfopvolger op De Koamscher. Hij huwde in 1800 met Eva ten Vaarwerk (1782-1837) van de Hof te Vaarwerk in Holthuizen. Eva hertrouwde in 1816 met de metselaar Luiken of Lucas Oostendorp (1773-1843), die hierdoor landbouwer op Kaamscher werd. Jans Konink of Koning (1813-1867), de zoon uit het eerste huwelijk van Eva met Gerhardus Konink, volgt zijn stiefvader uiteindelijk op. In 1850 huwde hij met Gerharda Maria te Vaarwerk, geboren op de Hof te Vaarwerk in Olden Eibergen en na haar overlijden in 1852 met Hendrica Leferink (1820-1895) van erve Leferink I in Eppenzolder. Hun zoon Egbertus Hermanus (Mans) Koning (1859-1935) werd de volgende boer op erve Kaamscher. Ook hij huwde twee keer. In 1886 met Maria Elisabeth te Vaarwerk, eveneens geboren op de Hof te Vaarwerk in Olden Eibergen. Zij was een nichtje van de eerste vrouw van de vader van Mans. Na haar overlijden in 1899 hertrouwde Mans met Trui te Lintelo (1865-1945) van ‘Lintel-Berend’ uit Brammelo. Uit het eerste huwelijk werden vijf kinderen geboren, waaronder de erfopvolger Jans Koning alias Koamschers Jans (1888-1968). De andere kinderen overleden jong, drie onder de 5 jaar en een zoon mocht net geen 20 jaar worden.
Uit het tweede huwelijk werden eveneens vijf kinderen geboren, waarvan één levenloos. Drie kinderen overleden als baby. Alleen Hendrik Koning (1903-1992) werd volwassen. Hendrik bleef ongehuwd en was mede-landbouwer op ‘de Koamscher’, aanvankelijk samen met zijn broer en later met zijn neef Herman.

Jans Koning huwde in 1921 met Anna te Lintelo (1894-1956) van ‘Lintel-Berend’. Anna werd hierdoor het nichtje van haar schoonmoeder. Jans en Anna kregen negen kinderen, waarvan er drie levenloos ter wereld kwamen, waaronder de twee oudste kinderen. De oudste zoon Herman (1924) werd opvolgend landbouwer op de Koamscher, maar ontwikkelde zich tot veekoopman, die als ‘Herman van Koamscher’ bekend stond en in de omgeving de boeren afging voor het opkopen en verkopen van vee.

Verkoop Kaamscher
Herman Koning huwde in 1953 met Anne te Riet. Hun huwelijk bleef kinderloos. Tot 1987 woonden zij samen met hun oom Hendrik op het erve Kaamscher. Doordat ze geen opvolgers hadden en de gemeente Haaksbergen grond nodig had voor de realisatie van wijk ’t Wolferink, besloten ze de boerderij en bijbehorende landerijen van de hand te doen. Ze verhuisden dat jaar naar de Benninkstraat. Herman bleef voorlopig zijn beroep van veehandelaar uitoefenen, maar daaraan kwam door zijn plotselinge overlijden op 5 december 1988 een einde. Hij mocht slechts 64 jaar oud worden. Zijn oom Hendrik overleefde hem en overleed in 1992.

Doordat boerderij de Koamscher met het huisperceel aan de noordkant van de Goorsestraat ligt kon het erf behouden blijven. De boerderij werd verkocht aan de familie Booltink, die voorheen aan de Benninkstraat woonde. De Koamscher heeft zeker acht eeuwen als boerenbedrijf bestaan. Inmiddels heeft de boerderij zelf ruim 30 jaar de functie van woonboerderij.

Foto: collectie mevr. Koning-te Riet
Bronnen: eigen genealogisch bestand, boek Afstammelingen Berend Heijmerink Beckum 1548-1994 en Kadastrale leggers gem. Haaksbergen.

Foto en tekst uit de serie bijdragen door Eric Ooink op de Facebookpagina Oud-Haaksbergen