Foto van de week 29 augustus - 4 september 2022

Eric Ooink
2021-03-21

De vriendinnen Truus en Gerda, Haaksbergen 1944
Twee vrolijke jonge dames kijken vol vertrouwen de toekomst tegemoet. De twee vriendinnen lieten zich begin 1944 door een fotograaf portretteren. Hun tienerjaren zijn niet zorgeloos, want op het moment dat deze foto werd genomen zit het vierde oorlogsjaar er bijna op. Het meisje links is Truus Eijsink. Zij leidde, los van de oorlogsbeperkingen, een zorgeloos leven aan de Spoorstraat. Haar familie zou de oorlog zonder traumatische gebeurtenissen doorkomen. Heel anders was dat bij het meisje rechts. Dit is Gerda Zander. Het laatste oorlogsjaar zou haar leven drastisch veranderen. Aan het eind van de oorlog was ze wees en had ze een oom en haar grootouders van moederskant verloren. Zij maakte het bombardement op Haaksbergen als ooggetuige mee. Komende woensdag 24 maart iets voor half 10 in de morgen is dit alweer 76 jaar geleden… Bij dit bombardement vonden 57 mensen de dood.

Gerda Zander
Gerda of Ger, werd als Gerharda Josephina Zander op 8 maart 1929 te Hengelo (O) geboren. Haar vader Willem Zander, die in 1897 eveneens te Hengelo werd geboren, was kantoorbediende. Gerda’s moeder, Anna Holthaus, was in 1900 in het Duitse Altenessen geboren, waar haar Nederlandse ouders destijds woonden en werkzaam waren. Willem en Anna huwden voor de wet in november 1924 te Wijk aan Zee en Duin in Noord-Holland. In december 1924 trouwden ze voor de pastoor in een Hengelose parochiekerk. In de metaalstad werden hun twee dochters geboren, waarvan Gerda de jongste was. Haar zus Rie of Riet was van 1926. Het gezin Zander-Holthaus verhuisde in mei 1934 naar Haaksbergen, waar zij een woning van de familie Ter Huurne konden huren. Aan de Buurserstraat, op de hoek met de huidige Saalmerinksingel, was kort hiervoor het fraaie dubbele woonhuis Buurserstraat 48-50 gebouwd. In 1934 had de woning rechts (nr. 48) het huisnummer A 1b en links (nr. 50) A 1a. De familie Zander betrok de linker woning. De kinderen Riet en Gerda waren toen 8 en 5 jaar oud. Moeder Anna was, volgens dochter Ger, een zeer zorgzame en lieve vrouw en liet haar dochters een onbezorgd leven leiden. Als de dochters 's winters in het donker van school kwamen zat hun moeder voor het fornuis in de keuken. Dit was de warmste plek in huis. Rie was dan gewoon naast haar moeder te gaan zitten en Ger legde haar hoofd in moeders schoot, al luisterend naar de verhalen over haar moeders jeugd. Moeder Anna was goed opgevoed en muzikaal. Zij speelde klassiek piano. Anna kon zich goed onderhouden met mensen van alle standen. In 1941 werd haar man Willem ziek en uiteindelijk overleed hij in de zomer van 1944 op zijn verjaardag aan kanker. Drie jaar lang had zijn vrouw hem verpleegd. In de woning op nr. 48 woonde toen de familie Leeuw-Ubbink uit Winterswijk. Ekke Leeuw was leraar aan de Haaksbergse Mulo.

Evacuees uit Arnhem
Omdat het in hun eigen woonplaats Arnhem te gevaarlijk werd, trokken Anna’s zuster Mien en haar echtgenoot Ludwig Voigt in de nazomer van 1944 bij Anna en haar dochters in aan de Buurserstraat 50. Zaterdag 17 maart 1945 kregen ze gezelschap van de tot dan toe ook in Arnhem woonachtige opa en oma Holthaus-Averdijk. In Haaksbergen dachten ze een veiliger onderkomen te vinden…

Bombardement
Die 24ste maart 1945 zat Anna samen met haar ouders buiten in de voorjaarszon. In het huis ernaast wisselde oom Ludwig de laatste nieuwtjes uit met buurvrouw Jos Leeuw-Ubbink. Het bombardement kostte hen alle vijf het leven.
Dochter Ger vertelde hierover het volgende: “De 24e maart was een mooie zonnige dag. Moeder, oma en opa zaten buiten in de zon. Oom Ludwig ging naar de buren om met hen over het laatste nieuws te praten. We woonden in een dubbele woning (twee-onder-een-kap). Omdat de buurvrouw, Jos Leeuw-Ubbink, begin 1945 was bevallen van een tweede kind, was het de buren toegestaan elektriciteit te gebruiken. Haar echtgenoot was schoolonderwijzer en was naar school. Toen ik ook buiten was, hoorde ik vliegtuigen overkomen, wat niets nieuws was, omdat we dicht bij de Duitse grens woonden. Maar opeens hoorde ik het fluitend geluid van neervallende bommen en opende direct de achterdeur om naar binnen te gaan. De eerste bom viel en smakte de deur dicht. Deze was neergekomen in onze achtertuin en liet een groot gat (bomtrechter) na. Het platte dak van het washok vloog er af en het was zwart van stof, de vloer was gesprongen (gebarsten) en de fietsen waren ook van hun plaats. Toen het voorbij was, kwam ik op een of andere manier naar buiten en vond moeder en grootvader dood. Grootmoeder gaf nog een teken van leven en had een granaatscherf in haar rug. Zij overleed later in het ziekenhuis. Oom Ludwig en de buurvrouw, die een baby naliet, werden eveneens gedood. Er waren ongeveer 50 kraters om ons heen en er verongelukten 57 mensen. Mijn zus Rie, die toen bij de afdeling Bevolking van de gemeente werkte, was die morgen op weg om te werken voor de ondergrondse”.

Gerda bleef met haar zuster Rie verweesd achter. Zij hadden alleen hun tante Mien nog, die zelf ook weduwe was geworden. In de dagen die volgden, werden hun moeder, grootouders en oom begraven op de Haaksbergse parochiebegraafplaats. De zusjes Zander en hun tante Mien moesten elders onderdak vinden, aangezien alle ramen uit de woning waren gevlogen. Een week later was het Pasen en werd Haaksbergen bevrijd. Rie Zander vertrok korte tijd later naar Raalte en vestigde zich uiteindelijk in Arnhem, waar ze trouwde met Jacques Bisseling en kinderen kreeg. Haar man had een schoenenzaak in Velp, de plaats waar ze later ook woonden. Rie Zander overleed in 2009 op 83-jarige leeftijd. Gerda en tante Mien vertrokken na de bevrijding naar Hengelo. Gerda emigreerde uiteindelijk naar Australië, trouwde en ging voortaan als Ger Geiger-Zander door het leven. Begin 2020 vertelde ze, met tussenkomst van haar dochter, over het bombardement op Haaksbergen, waar ze tot het overlijden van haar vader een mooie jeugd had doorgebracht.

Truus Eijsink
Als Geertruida Maria Eijsink werd Truus op 1 maart 1929 in de Spoorstraat A 166 geboren. Dit is de plek waar nu Eye Wish Opticiens is gevestigd. Haar ouders waren J.A. (Jan) Eijsink (1889-1960) en J.L.M. (Jo) Peters (1899-1990), die samen twee kinderen kregen: Jan (1925) en Truus. Vader Jan was zaakvoerder/directeur van Landbouwvereniging/C.L.V. “Landbouwersbelang” aan de Parallelweg. Truus’ oma was Marie Eijsink-ter Braak (1856-1949), die op 39-jarige leeftijd weduwe was geworden en sindsdien als ‘de weduwe Eijsink’ bekend stond. Een naam die ook was overgeslagen op haar horecabedrijf Hotel ‘De Klok’ aan de Spoorstraat, later veelal “de Weduwe Eijsink” genoemd (Spoorstraat 31, nu Drogisterij Medikamente Die Grenze). Truus’ ongehuwde oom en tantes, Bernard, Mina en Leida Eijsink, werkten later bij hun moeder in de zaak en hebben het voortgezet. Na 1930 verhuisde de familie Eijsink naar Spoorstraat 37, de helft van een dubbelde woning die ‘de Weduwe Eijsink’ in 1908 had laten bouwen. Truus huwde in 1951 met de architect P.W. (Pol) de Graaf, geboren te Den Haag en woonachtig in Den Bosch. Truus vertrok met haar man naar Noord-Brabant waar ze de ouders werden van zeven kinderen. Het echtpaar woonde jarenlang in Rosmalen. Truus overleed hier als weduwe in maart 2017.

Foto: collectie J.Th. Eijsink, Haaksbergen.

Bronnen: Met een bombardement op Haaksbergen kwam de bevrijding in zicht (2020), informatie Ger Geiger-Zander (Australië), Jan Eijsink, bevolkingsregisters en eigen genealogisch bestand.

Foto en tekst uit de serie bijdragen door Eric Ooink op de Facebookpagina Oud-Haaksbergen