Foto van de week 1 - 7 augustus 2022

Eric Ooink
2021-01-17

Kruidenier HEDDENDORP
Buurse omstreeks 1924

Tegenwoordig rijden er dagelijks diverse bestelwagens door de straten, veelal om pakketjes af te leveren. Deze foto uit Buurse dateert uit ongeveer 1924 en laat een bestelwagen uit die tijd zien. Paard en wagen waren eigendom van de firma Heddendorp uit Enschede.

Heddendorp
Bernard Jan Heddendorp (1881-1937) bezat met zijn vrouw een grote kruidenierszaak in Enschede in de toen nieuwe Pathmos-wijk. Het adres was Usselerweg 42. Heddendorp was kennelijk een ondernemend man, want hij kwam met paard en wagen naar Buurse om daar nieuwe klanten te zoeken. Op zich is dat niet zo vreemd, want het assortiment van de kruideniers uit Buurse was klein, maar welke zaken had je in het Buurse van toen? Ik kom op drie namen: Winkelman (Broekheurnerweg), Sieverink (Alsteedseweg) en vanaf 1926 Bos aan de beek, de kruidenierswinkel bij café Beekzicht. Sieverink, bakker van beroep, had in die tijd eigenlijk alleen maar de meest noodzakelijke waren, zoals zout, suiker, meel, brood en roggebrood, kwatta-repen en kleverige zuurtjes voor de schooljeugd. Heddendorp reed kennelijk niet alleen langs de verharde wegen, zoals die naar Haaksbergen, naar de grens en naar de Broekheurne, maar ook langs de beter begaanbare zandwegen. Zou hij dat niet gedaan hebben dan zou hij veel te weinig klanten hebben gehad om zijn ritten productief te maken. Zoals dat toen ging zal hij met een systeem van boodschappenboekjes hebben gewerkt. Bestellingen werden dan met een week bezorgd. Dat ging toen iets anders dan “vandaag besteld morgen in huis”.

Familiebanden Buurse
Heddendorp zal al jaren boodschappen hebben rondgereden in Buurse, want hij was er bekend. In 1905 huwde hij met Berendina Bos (1879-1960), geboren op erve de Smitterie aan de Weertsweg (nu fam. Berenbroek). In 1920 huwde Heddendorps jongste zus Bertha met Haijo Klazes (Hajo) Faber uit Buurse. Faber was de zoon van de onderwijzer en brievengaarder Klaas Faber, die ook het orgel in het Hervormde kerkje van Buurse bespeelde. Het gezin Faber-Heddendorp woonde aan de Alsteedseweg 41. Faber was landbouwer/pluimveehouder. Hij liet aan de Braamweg op ’t Amerika een hoenderpark inrichten, compleet met een broedmachine en hiervoor maakte hij ook reclame. Uit een krant van 1928 staat een advertentie, waaruit de activiteiten van Faber en diens pluimvee blijken: “Fabers Hoender- en Eendenpark, Buurse (O). Broedmachine voor 7200 eieren. Valnest controle. Broedei en Kuikens van W. Legh, W.Wyand, Rhode Isl. Reds, Barn. W. en R. Ind. Loopeenden. Loonbroeden. Vraagt prijscourant. Komt en ziet! Wat ziet ge op 5 of 10 cent meer voor een kuiken? Een ei meer en ge hebt uw geld reeds terug….”.

Heddendorp had dus binnen de familie enkele koffie-adressen in Buurse en kon met eieren terugkeren naar ‘de stad’. Hij en zijn vrouw kregen drie kinderen, twee jongens en een meisje. Het oudste zoontje overleed in 1906 toen hij nog geen half jaar oud was. Bernard Jan Heddendorp overleed in 1937 op 55-jarige leeftijd. Zijn vrouw zette de zaak voort met haar zoon Gerrit. In 1952 openden de Heddendorps de eerste zelfbedieningskruidenierszaak (HeDo) in Enschede op de hoek Usselerweg-Dr. Kosterstraat. Dit was zes jaar na de opening van de eerste zelfbedieningszaak in Nederland. Mevrouw Heddendorp-Bos overleed in 1960 op 80-jarige leeftijd. Ze woonde toen aan de Parkweg 55.

Fotograaf Te Voortwis
De foto van Heddendorps bestelwagen is omstreeks 1924 door het schoolhoofd Jan Willem te Voortwis (1897-1962) gemaakt. Te Voortwis was afkomstig uit Winterswijk en hij begon zijn functie als hoofd van de Neutrale Bijzondere School in Buurse op 1 november 1922. Hij bezat toen al een fotoapparaat. Dit was een grote opvouwbare houten driepoot met daarop een grote kast met een eveneens grote lens die naar voren kon worden getrokken, omdat hij in zwart harmonicaleer zat.

Ook Buurse had in 1921 te maken gekregen met de schoolstrijd. Tot die tijd kende Buurse een openbare school, maar vanaf 1922 waren er twee scholen: een voor het R.K. bijzonder onderwijs en een Neutrale Bijzondere School. Voor de neutrale school werd de oude Openbare Lagere school aan de Alsteedseweg eerst verbouwd, zodat deze hierna kon worden overgedragen aan het bestuur van de Neutrale Schoolvereninging. Hoofd van de Neutrale Bijzondere School werd Jan Willem te Voortwis. Aanvankelijk was Te Voortwis van 1 nov. 1922 tot maart 1924 in de kost bij de familie Faber-Heddendorp. In 1923 bouwde de Neutrale Schoolvereniging Buurse een “woonhuis voor het hoofd der school”. Hiervoor had de vereniging een stuk grond van de Buurser es gekocht van de familie Bos op erve Doornbos. Architect Ir. W.K. de Wijs mocht het ontwerp maken. In 1923 werd de bouw van de woning aanbesteed en voorjaar 1924 was de woning Alsteedseweg 13, naast smid Wildenborg, gereed. Te Voortwis betrok zijn ‘eigen’ huis en kon aan trouwen denken, maar die plannen waren al gereed. In datzelfde voorjaar van 1924 huwde hij met Jantje Jolkes Bruinsma (1901-1986), eveneens uit Winterswijk afkomstig. Het paar kreeg twee kinderen: Jan Berend (Jan) in 1925 en Aleida Hendrika in 1928.

Bronnen:
- Honderd jaar Buurser leven (1898-1998) en Hist. Van Haaksbergen deel III.
- Informatie mail Jan te Voortwis
- Delpher en Kadastrale Leggers.

Foto: collectie Arfgood Buurse

Foto en tekst uit de serie bijdragen door Eric Ooink op de Facebookpagina Oud-Haaksbergen