Foto van de week 20-26 juni 2022

OUDE KIEKJES UIT HET FAMILIEARCHIEF ELDERINK AFL. 21
door Eric Ooink Faceboekpagina Oud-Haaksbergen 2022-03-27

Hervormde kerk van Buurse, omstreeks 1900-1910

De Elderinks waren van huis uit Hervormd, maar kenden qua religie hoogstwaarschijnlijk een liberale opvatting. In vorige afleveringen kwamen al foto’s voorbij van de r.-k. kerk en pastorie aan de Broekheurnerweg. Het is dan ook niet zo wonderlijk dat het Elderinkarchief ook een foto bevat van de Hervormde kerk aan de Alsteedseweg. Dit plaatje is ruim een eeuw geleden vanuit de es aan de overkant van de kerk genomen. De drie onbekende kinderen staan op de Alsteedse(zand)weg.

Rooms en Hervormd
Qua religie wijkt de buurschap Buurse in het oosten van de gemeente Haaksbergen af van de buurschappen aan de westkant van de gemeente, waar bijna elk huishouden na de reformatie het ‘Roomse’ geloof trouw was gebleven. Bij de Volkstelling van 1830 telde Buurse 98 huishoudens. Bij de helft van deze huishoudens werd ‘Rooms’ als ‘godsdienstige gezindheid’ opgegeven. De andere helft was protestant. Voor de kerkgang waren beide geloofsgemeenschapen aangewezen op Haaksbergen. Midden 19e eeuw ontstonden er in Buurse initiatieven om kerken op te richten. De lange afstand en de slechte gesteldheid van de weg naar Haaksbergen begon steeds meer tegen te staan. Dit was voor de Roomsen de reden om bij het bisdom toestemming te vragen voor het stichten van een eigen parochie. Deze werd in 1852 opgericht. In 1853 was de katholieke kerk aan de Broekheurnerweg gereed. Ook de protestanten wilden graag een eigen kerk, op de eerste plaats om niet overheerst te worden door de Roomsen, maar ook omdat in 1851 de Hervormde kerk in Haaksbergen was afgebrand en herbouwd moest worden. In Haaksbergen waren er financiële zorgen om de kerk herbouwd te krijgen. De gemeenteleden uit Buurse trokken liever de knip voor een eigen kerkje en door de bouw van de katholieke sterk voelden zij zich in die wens gesterkt. Na wat strubbelingen kon in 1854 een eigen kerkvoogdij worden opgericht. Het gemeentebestuur van Haaksbergen gaf toestemming tijdelijk de Buurser school als kerk te gebruiken. Pas in 1856 werd goedkeuring gegeven voor het bouwen van een kerk en pastorie aan de Alsteedseweg. De pastorie kwam gereed in september 1857, naar een ontwerp van architect Honhof uit Haaksbergen. De kerk zelf was een creatie van architect Van Roosmalen uit Zwolle. De bouwwerkzaamheden hiervan konden in november 1857 worden afgerond. De basis voor het ontstaan van de twee ‘dorpjes’ was hiermee gelegd.

Ribbius
Met ingang van 1 april 1855 werd de emeritus-predikant van Schokland, Cornelis Ribbius, als eerste predikant van Buurse benoemd. Feitelijk was hij een hulpprediker onder de hoede van Haaksbergen. Er was dus nog geen kerk, laat staan een pastorie. Dominee Ribbius en zijn gezin woonden aanvankelijk in een huis op ‘de Braam’. Gekerkt werd er dus in de school. In oktober 1857 kon het gezin Ribbius de nieuwe pastorie betrekken. De dominee en zijn gezin kregen van de buurt een hartelijk welkom. Boven de toegangsdeur, versierd met groen en bloemen, hing de volgende welkkomstwens:

Wij buren in het rond
Roepen allen uit eenen mond;
Heer Ribbius! Vrede hier binnen!
De vriendschap, die moet voort.
Zoo als met buren hoort,
Met U en ons beginnen.
Dat gij nu in plezier
Lang wonen moogt alhier,
Tot ’s Heren welgevallen
Met Uw kindren en Uw vrouw
Hier in dit nieuw gebouw!
Dit is de wensch van allen.
In deze plaats zal ik vrede geven

Vlak voor Kerst 1857 kon dominee Ribbius de kerk in gebruik nemen. Hij deed dat met een een leerrede over Haggai (feestprediker) 2:10 “In deze plaatse zal ik vrede geven, spreekt de Heere”. Deze woorden zijn op de steen boven de hoofdingang aangebracht.
Uiteraard wilden de Hervormden van Buurse ook in het kerkdorp begraven worden. Voorheen gebeurde dat in Haaksbergen. Op 25 juli 1858 kreeg Buurse toestemming van de gemeenteraad om schuin achter de kerk een kerkhof voor de Hervormde Gemeente van Buurse aan te leggen. Dit is de huidige Oude Hervormde Begraafplaats, bekend als ’n Oald’n karkhof.
Pas in het najaar van 1885 kreeg Buurse de vurig gewenste zelfstandigheid als kerkgemeente.

De Predikanten van Buurse
De Buurser kerkgemeente telde bij de aanvang 75 huishoudens en 463 gezinnen. De kerkgemeente was klein en dat zou door alle jaren heen financiële problemen geven. Aan de predikanten kon slechts het laagste traktement worden betaald, waardoor die vaak na één termijn al weer vertrokken. De lijst van dominees die in Buurse werkzaam waren is dan ook lang. De eerste dominees tot 1885 waren hulppredikers of tweede predikant van Haaksbergen.

Achtereenvolgens kende Buurse de volgende dominees:

- C. Ribbius 1855-1868 (hulpprediker)
- B.J. Weremeus Buning 1869-1869 (kandidaat/hulpprediker)
- J. van Schaick 1870-1872 (hulpprediker)
- nogmaals C. Ribbius 1873-1878 (hulpprediker)
- R. Hoornsma Cannegieter 1878-1881 (hulpprediker)

In 1885 werd Buurse zelfstandig. Tot 1888 was er geen vaste predikant.
- J. van Dijk 1888-1892
- G.B. Bruna 1894-1897
- J. Henri Ledeboer 1898-1902
- W. Haspels 1902-1921
- C. van Wijngaarden 1922-1930
- A. Oskamp 1930-1934
- E.A. van Amerongen 1934-1946
- W.P.J. Osinga 1946-1952
- A. Pijnacker Hordijk 1952-1956
- S.H.J. Voors 1956-1961
- M.A. Westerbeek van Eerten 1961-1965
- D.R. Jonker 1965-1969
- L. Cannegieter 1969-1976
- J.H. Israël 1977-1980
- B.M. ter Haar 1982-1988
- L. Neijmeijer 1989-1991
- Consulent K.P. de Boer tot 1993.

Vanaf 1991 lukte het niet om de vacature voor eigen predikant ingevuld te krijgen. Dit was het definitieve signaal om samen te gaan met Haaksbergen. In 1993 fuseerden de kerkgemeenten van Haaksbergen en Buurse tot de Hervormde Gemeente Haaksbergen-Buurse.
De hoeveelheid kerkgangers in Buurse nam ook daarna verder af. Uiteindelijk werd in 2014 besloten dat de kerk aan het eind van dat jaar aan de eredienst zou worden onttrokken. De gemeenschap van Buurse wilde het gebouw behouden voor religieuze en maatschappelijke doeleinden. In december 2015 werd hiervoor de Stichting Kerkelijk Cultureel Erfgoed Buurse opgericht. In 2016 kreeg de stichting het gebouw overgedragen van de kerkgemeente.
Het gebouw is formeel aan de eredienst ontheven, maar er worden nog wel oecumenische diensten gehouden. Het Hervormde kerkje in Buurse is beeldbepalend voor het dorpsgezicht van Buurse. De stichting is opgericht vanuit de visie dat het belangrijk is om historisch, cultureel, religieus en kerkelijk erfgoed voor Buurse te behouden. Laten we hopen dat de stichting hierin zal slagen, zodat het kleine kerkje van Buurse nog een lange toekomst heeft.

Bronnen:
-Historie der kerken van Haaksbergen;
-Een kerk vol verhalen; Hervormde Gemeente Haaksbergen-Buurse;
- https://kleinekerkjebuurse.nl/over/