Foto van de week 14-20 februari 2022

OUDE KIEKJES UIT HET FAMILIEARCHIEF ELDERINK AFL. 3
door Eric Ooink Facebookpagina Oud-Haaksbergen 2021-10-10

JOASINK TRUU (Buurse circa 1915-1920)

“Bij het vuur in de boerderij ’t Jaasink te Buurse”, noteerde mr. G.J. ter Kuile (1871-1954) bij dezelfde foto in zijn album ‘Tubantia’. Dit unieke album bevat veel zeldzame Twentse afbeeldingen van zo’n 100 tot 110 jaar geleden. Het is in 2012 door de Oudheidkamer Twente voor het publiek toegankelijk gemaakt en in boekvorm uitgegeven. Digitaal is het via deze link te raadplegen: http://www.oudheidkamertwente.nl/.../Fotoboek_GJ_Ter...

Mr. G.J. ter Kuile
Mr. G.J. ter Kuile behoorde tot de 'aartsvaders' van de Twentse geschiedenis en is in historische kringen bekend als auteur van boeken als ‘Geschiedkundige Aantekeningen op Havezathen van Twenthe’, ‘De Twentse Watermolens’ en ‘Twentse Eigenheimers’. De familie Ter Kuile stamt oorspronkelijk van de boerderij de Koele of Koelboer in Buurse en daar was mr. G.J. ter Kuile zich zeer bewust van, want hij schreef samen met zijn zoon G.J. ter Kuile junior, rijksarchivaris in Overijssel, het boek ‘De familie Ter Kuile’. Hoewel zijn voorouders als ondernemer in de textiel werkzaam waren stamde hij uit de advocatentak, wat aanvankelijk ook zijn beroep was. Zijn echte belangstelling ging uit naar het onderwijs aan kinderen. Hij werd voor Twente inspecteur bij het lager onderwijs en voorzitter van de Voogdijraad te Almelo. Cato Elderink was een leeftijdsgenoot en met haar deelde hij de liefde voor de streek en het schrijven hierover. Waarschijnlijk is Ter Kuile de fotograaf van deze foto uit omstreeks 1915-1920 en kreeg Cato hiervan een afdruk, aangezien deze foto uit het familiearchief Elderink komt.

Biej ’t losse veur
De foto laat het interieur van de boerderij Jaasink in Buurse zien, een typisch Twentse boerderij, die tot 1940 nog een lös hoes was. Daarin is geen afscheiding tussen het woon- en bedrijfsgedeelte. Mens en vee leven samen in één grote ruimte. Bij het open vuur zit bewoonster Geertruida (Trui) Jaassink alias Joasink Truu aandachtig te kijken naar ‘het gepruttel’ in de kookpot of koperen waterketel. Deze hangt aan de ijzeren haal. Achter het vuur een houten klaptapel met daarop de koffiepot en op de achtergrond de ingebouwde servieskast. Links een onbekend manspersoon. Achter Truu zitten haar broer en zus Gait Jan en Jannoa Jaassink. Het lijkt alshof Gait Jan nipt aan de vers gezette koffie. Dat de Jaassinks in een lös hoes woonden is hier te zien aan de berg hooi op de achtergrond, achter Jannoa. Voor Haaksbergse begrippen is deze interieurfoto, die hier enkele jaren geleden al eens voorbij kwam, uniek.
Joasink Truu is regelmatig gesprekspartner geweest voor Cato Elderink. In de nagelaten papieren van de familie Elderink, die bewaard worden in het archief van de Oudheidkamer Twente, bevindt zich een aantekeningenboekje “verteld door Trui Jasink”. Diverse vertelsels zullen als bron hebben gediend voor het boek ‘Twènter Laand en Leu en Lèven’, maar Cato heeft de bronnen hier veelal geanonimiseerd. Veel oude verhalen werden vroeger bij ’t losse vuur verteld.

Stift Metelen
Erve Jaasink is te vinden aan de Broekheurnerweg 17 in Buurse. De boerderij staat aan een doodlopend zijweggetje aan de rand van het dorp. Het Jaasink kent een middeleeuwse oorsprong en wordt op papier voor het eerst vermeld in de Twentse schattingsregisters van 1475 en 1495 onder de naam Tiozing. Bij de verpondingsregisters in 1601 en 1602 was de naam Tyasinck. In latere eeuwen wordt de boerderij vaak vermeld als ’t Jaasink (Jasink of Jaassink). De naam is afkomstig van de christelijke voornaam Matthias of afgekort Thias.
Het erve was eigendom van het Stift Metelen in Westfalen. Het dorp Metelen ligt op zo’n 35 km van Buurse en is ontstaan rondom een in 889 gesticht nonnenklooster dat zich in de loop der eeuwen tot een wereldlijk vrouwenstift ontwikkelde. De bewoners van ’t Jaasink waren eeuwenlang pachter van de stiftsdames, die oorspronkelijk leefden volgens de regels van Augustinus. In de woelige jaren van de Franse revolutie werd erve Jaasink eigendom van de bewoners. Tot 1934 was de familie Jaassink eigenaar van de boerderij, waarvan Joasink Truu tot haar dood in 1940 het vruchtgebruik had.

Het gezin Jaassink-Nijhof
De ouders van Truu, Gait Jan en Jannoa Jaassink waren Hendrik Jan Jaassink en Elisabeth Nijhoff. Hendrik Jan was in 1807 op ’t Jaasink geboren en de zoon van Gerrit Jan Jaassink en Arendina Wargerink. Hij huwde in 1837 te gemeente Lonneker met de 19-jarige Elisabeth Nijhof, in 1818 geboren te Usselo. Het echtpaar woonde tot mei 1840 in Usselo, omdat ’t Jaasink na het vroege overlijden van de ouders van Hendrik Jan was verpacht. In mei 1840 kon Hendrik Jan terugkeren naar zijn ouderlijk huis en werd hij de boer op ’t Jaasink. Hendrik Jan en Elisabeth kregen zes kinderen:

1. Arend Jan Jaassink, geboren 1838 in Usselo;
2. Gerrit Jan Jaassink, geboren 1839 in Usselo en op 1-jarige leeftijd in 1841 te Buurse overleden.
3. Gerhardina (Diene) Jaassink, geboren in 1842 te Buurse.
4. Gerrit Jan (Gait Jan) Jaassink, geboren in 1846 te Buurse.
5. Johanna Dina (Jannoa) Jaassink, geboren in 1849 te Buurse.
6. Geertruida (Trui) Jaassink, geboren in 1862 te Buurse. Trui alias Joasink Truu was dus een nakomertje.

Van deze kinderen zou alleen de oudste in het huwelijksbootje treden. Arend Jan werd dan ook de opvolger op het erve Jaasink. Hij huwde in 1861 te Haaksbergen met Hendrina Gleis, geboren 1829 op het erve Gleis op ’n Porik. Zij kregen op ’t Jaasink twee dochters: Hermina (1861) en Gerridina (1864). Het jonge gezin woonde met de ouders Jaassink-Nijhof en kinderen onder één dak in hetzelfde lös hoes. Een jaar nadat Elisabeth Jaassink oma was geworden van kleindochter Hermina werd haar jongste dochter Geertruida geboren. Tante Joasink Truu groeide tot haar elfde jaar samen met haar nichtjes op.

Cincinnati
Arend Jan Jaassink besloot met zijn gezin te emigreren naar de Verenigde Staten van Amerika. Volgens de ‘Staten van Landverhuizers’ was de reden van vertrek: lotsverbetering. Jaassink vestigde zich in Cincinnati, een stad in het zuidwesten van de staat Ohio. Arend Jan overleed hier in 1921.
Op ’t Jaasink bleven de ouders Jaassink met hun zoon Gait Jan en drie dochters Diene, Jannoa en Truu achter. Ze zullen elkaar geschreven hebben, maar helaas is er op dit moment geen nagelaten correspondentie bekend.
Vader Hendrik Jan bereikte uiteindelijk de leeftijd der sterken en overleed in 1898 op 91-jarige leeftijd. Zijn vrouw Elisabeth was hem in 1892 op 73-jarige leeftijd in de dood voorgegaan. Zoon Gait Jan was nu de boer op het Jaasink. Zijn zusters deden het huishouden en zullen hem ook buiten regelmatig hebben bijgestaan. Het verhaal gaat dat Gait Jaan in zijn jonge jaren onderwijzer is geweest, maar ik kan dit helaas niet met bronnen bevestigen.

Truu, de laatste Jaassink
Kort achter elkaar stierven tussen 1920 en 1925 Truu’s broer en zussen, overigens op volgorde van leeftijd. Diene overleed in 1920 op 78-jarige leeftijd. Gait Jan werd 74 en overleed in 1921. Jannoa sloot haar ogen voorgoed in 1925 en was toen 76 jaar oud.
Joasink Truu bleef alleen achter en kreeg hulp van haar noabers (buren). Ruim 15 jaar woonde ze alleen op ’t Joasink tot ook zij op 11 september 1940 het tijdelijke voor het eeuwige verwisselde. Haar buurman, de 52-jarige Hermanus Johannes ter Huurne van erve Groot Buursink, gaf haar overlijden aan bij de ambtenaar van de Burgerlijke Stand.
Boerderij ’t Jaasink was eigendom geworden van de familie Pardijs op Klein Buursink. In november 1940 kreeg Pardijs een vergunning om de boerderij, die tot dan toe nog een lös hoes was, te verbouwen en geschikt te maken voor verhuur. Hierna werd de familie Klein Rot-Waijerdink pachter van ’t Jaasink. Jan Klein Rot was geboren op het Wolterink, vandaar dat zijn familie op ’t Jaasink de bijnaam ‘Wolterink Jehan’ kreeg.

Bronnen:
-Gröneveld, G.J., Overzicht van de nagelaten papieren familie Elderink in het Van Deinse Instituut (nu Oudheidkamer Twente) (Enschede 2002);
-Kuile, G.J. ter, Album Tubantia (Enschede 2012);
-Staten van landverhuizers uit Overijssel 1847-1919 in het Archief van het provinciaal bestuur van Overijssel 1813-1920/1948 (HCO 25, inv.nr. 18251);
-‘Ter Kuile’ in Nederlandse Patriciaat 2005, 86e jaargang;
-Historisch boerderij-onderzoek in het richterambt Haaksbergen (2015);
-Bevolkingsregisters en eigen genealogisch bestand.