Foto van de week 27 april - 3 mei 2020

Groeten uit Buurse: Kampeerboerderij “Op den Braam” ANSICHTEN afl. 89

Kampeerboerderij en camping “Op den Braam” (’n Broam) aan de Alsteedseweg 46 was jarenlang een begrip in Buurse en omstreken. Ruim 30 jaar geleden, in 1987, sloten de deuren van dit recreatiebedrijf, dat vele jaren door de familie Hesselink werd gerund. De geschiedenis van de camping gaat terug tot circa 1930, maar ‘n Broam als erf bestaat al enkele eeuwen.

Ontstaan De Braam of ‘n Broam
De Braam of meer plaatselijk ’n Broam is een buurt dat tussen het kerkdorp Buurse en de Duitse grens ligt. In het verpondingsregister van 1601 wordt de naam Braam in Buurse voor het eerst genoemd. “Bram Herman” bezit dan een katerstede. In de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) was hier een klein bewoningscentrum ontstaan. Toen de Staatsen (de opstandelingen tegen het Spaanse gezag) in 1626 Oldenzaal bezetten, kwam heel Twente in Nederlandse handen. De Spanjaarden vormden vanuit Groenlo en het Munsterland nog steeds een bedreiging voor de Staten van Overijssel en daarom werd op de Braam een garnizoen of bewakingscorps gelegerd, de “Corps de Garde”. In 1648, het jaar van de Vrede van Munster, was Gerrit Moelenbarch hier commandant. De Braam was toen ook een douanepost voor de convooien en licenten (in- en uitvoerrechten) met Claas van Bruinenborg als commies. De douanepost lag ‘strategisch’ aan de Buurserbeek en de weg van Haaksbergen naar Alstätte en het Munsterland, net voorbij het erve Grobbink met het nu bekende pannenkoekenrestaurant erve De Hooge Esch. In de 18e eeuw waren er, naast het erve Grobbink met wönnersplaats, totaal tien erven en huizen aanwezig die tezamen de woningen op de Braam vormden. Tot deze huizen behoorden onder andere: het Commiezenhuis of Mariekeshuis, de Knippe, de katerstede de Kuile of Koelboer (het stamhuis van de familie Ter Kuile) en ook het Kapiteinshuis of de Braam. Van alle woningen die bij de Braam hoorden, zijn alleen de Koelboer en de Helle als boerenerf op deze plaats blijven bestaan. Alle overige bebouwing was voor 1900 verdwenen. De huidige boerderij ’n Broam is in 1860 op de huidige plek, vlak aan de Alsteedseweg ontstaan, en is een voortzetting van de oude Braam (afgebroken in 1879) en de Knippe.

Naambetekenis
De naam Braam of Broam is waarschijnlijk afkomstig van de voornaam Abraham. De Broam had ook
vernoemd kunnen zijn naar de brem, het geel bloeiende struikje, maar dan klopt de Nederlandse vertaling niet. Het Twentse woord voor een braam is namelijk brummel.
Ook het uit de Middeleeuwen daterende erve Abrahamink in Groot Agelo bij Ootmarsum wordt ‘Broam’ genoemd. Erve Broam is ook de bedrijfsnaam van deze boerderij van de familie Scholten Linde en is toevallig ook een vakantieboerderij.

Eigenaren en bewoners boerderij ’n Broam in Buurse
De ‘oude Braam’ was gesticht door kapitein Gerrit Moelenbarch of Molenbarch., commandant van de corps de garde op De Braam, vandaar dat het huis ook Kapiteinshuis werd genoemd. Zijn weduwe Geertrui Claessen Hackvordt hertrouwde rond 1649 met Gerdt Scholten van het erve Scholten Vaarwerk in Buurse. Deze Gerdt had ondernemersbloed en begon op deze strategische plek een herberg en werd hierdoor kastelein op De Braam. Gerdt overleed omstreeks 1674 kinderloos. Erfgenaam werd zijn nicht Grietje Scholten te Langelo, die in 1675 huwde met Geert Lankheet, geboren op de gelijknamige boerderij in Langelo. Uit het vuurstedenregister van 1683 blijkt dat er op De Braam, behalve twee vuursteden, een brouwketel aanwezig was. Geert Lankheet was dan ook brouwer op De Braam. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Jan Lankheet, die in 1732 huwde met zijn buurmeisje Eva ter Kuile. Zij laten alleen twee dochters na. Deze zussen, Grietje en Hermina Lankheet, huwden beiden met een Van Heek uit Delden, die elkaars broers waren. Grietje ging naar Delden en Hermina bleef op het ouderlijk huis op De Braam, waar procureur Jan Hendrik van Heek bij introuwde. Volgens het familieboek Van Heek maakte Jan Hendrik op 11 februari 1769 zijn testament op ‘n Broam. Het testament werd geopend na het overlijden van zijn vrouw in 1782. Erfgenamen waren zijn broer Gerrit Jan van Heek en diens vrouw Grietje Lankheet te Delden. De Braam werd vermoedelijk al vanaf het overlijden van Jan Hendrik van Heek verpacht.
Na het overlijden van Gerrit Jan en Grietje van Heek-Lankheet erfde hun zoon Hendrik Jan van Heek, linnenfabriqueur te Enschede en stamvader van het textielgeslacht Van Heek, het erve ‘n Broam. In 1809 liet hij het dit goed veilen. Het bestond op dat moment, behalve het huis, uit de zomerkeuken met brouwerij, de schoppe (schuur), de hof en gaarden, diverse landerijen, het halve waarrecht uit het halve erve Wargerink, waaronder veengrond bij het Nijkerk begrepen is en een kerkgestoelte en twee grafplaatsen in de kerk te Haaksbergen. Koper werd Jan Harmen Bos van het erve Doornbos te Buurse voor f 4100,-. Deze is even kastelein op de Broam geweest, maar was later landbouwer op het erve Doornbos. Boerderij De Braam had hij voor 1830 al verhuurd aan rijksontvangers van de grenspost Buurse. Zijn tweede zoon Jan Bos ging vanaf zijn huwelijk in 1860 wel op De Braam wonen en was behalve landbouwer ook wever van beroep. Zijn vrouw Christina Bos was geboren op het erve Ernstink (Eersink, Wargerinksweg 4) in Buurse. Uit het huwelijk van Jan en Christina werden alleen vier levenloze kinderen geboren, waarna een dochter van Christina’s broer Gerhardus Bos, landbouwer op het erve Ernstink, uiteindelijk erfgenaam werd. Deze Gerridina Bos (1868-1948) huwde in 1890 Jan Willem Hesselink uit Meddo. Bijna 100 jaar is de is de familie Hesselink vervolgens eigenaar en exploitant van erve ‘n Broam geweest. Jan Willem Hesselink (1865-1947), die in Buurse Broam Willem Eum genoemd werd, werd opgevolgd door zijn zoon Jan Hesselink (1894-1969) die in 1921 huwde met Enneken Roerink (1896-1961) van het erve Groot Roerink (Munsterdijk) in Buurse. Zij kregen drie kinderen: Willem (1922), Dina (1925) en Jan (1930). Willem alias Broam Willem, de oudste zoon die voluit Jan Willem Hesselink heette, was de laatste landbouwer op het erf. Hij huwde met Hermina Gerda (Gerda) Denneboom (1921-2012) en kreeg met haar twee dochters. Broam Willem overleed in april 1989 op 66-jarige leeftijd en werd op de Hervormde begraafplaats in Buurse begraven.

De Hesselinks als recreatie pioniers in Buurse.
Volgens het archief van de Kamer van Koophandel begon de familie Hesselinks omstreeks 1930 een camping, genaamd Camping “Op den Braam”. De camping lag aan de Markslagweg en werd gerund naast het landbouwbedrijf. De familie Hesselink was ook eigenaar van de grond waarop sinds 1931 het Natuurvriendenhuis Den Broam (Alsteedseweg 73) staat. Dit is één van de natuurvriendenhuizen van het Nivon, dat van oudsher verbonden is met de Nederlandse arbeidersbeweging.
Daarnaast waren de Hesselinks tot 1988 verhuurder van het terrein van Camping De Meene aan de Markslagweg. De Arbeids Jeugd Centrale (AJC) legde hiervoor omstreeks 1930 de contacten met de familie Hesselink. Voor 30 gulden per jaar kon de AJC een stuk van het huidige terrein aan de Markslagweg huren. De jongeren kregen toestemming om hier te kamperen. Enkele jaren later kwam er een stukje bos bij en ging de huurprijs omhoog naar 50 gulden per jaar. De AJC bouwde op deze plek in 1932 een kampeerhuis. In maart 1988 werd de Stichting tot Exploitatie en Instandhouding van het Kamphuis De Meene (kortweg Stichting de Meene) eigenaar van het terrein, dat bijna 3,5 ha groot is.

’n Broam in brand en wederopbouw
Boerderij ’n Broam werd op 22 maart 1945 door geallieerde brandbommen verwoest. Waarschijnlijk ging het hier om een vergissingsbombardement en was niet de boerderij het doelwit maar het natuurvriendenhuis Den Broam. Dit gebouw was gedurende de oorlogsjaren gevorderd door de Duitse Wehrmacht. Het schijnt dat hier oorlogsmateriaal van de Duitsers was opgeslagen en dat het pand om deze reden moest worden vernietigd. Na een grondige opknapbeurt werd het vriendenhuis in het najaar van 1946 weer heropend.
De geallieerden hadden hun doel dus gemist met het gevolg dat het gezin Hesselink-Roerink met drie kinderen en inwonende ouders dakloos was geworden. De boerderij uit 1860 was totaal vernield. De familie Hesselink ging vanaf dat moment op nummer 69 aan de overkant wonen. Deze voormalige commiezenwoning behoorde bij De Braam. Voor de 11 stuks melkvee, het jongvee en de twee paarden werd voorlopig een noodstal gebouwd. Door de schaarste aan bouwmaterialen na de oorlog en de vele tijd die nodig was voor de financiële afwikkeling kon de huidige boerderij pas in 1951 gebouwd worden. De gevelsteen in de zijgevel van de woning vermeldt: J. Hesselink en E. Roerink, Bloeimaand 1951. De boerderij is gebouwd met steun van de rijksdienst Bureau Wederopbouw Boerderijen (BWB). Deze instelling werd in 1940 opgericht en ressorteerde onder het Rijksbureau voor de Voedselvoorziening. Het BWB moest zorg dragen voor het herstel van de schade aan geheel of gedeeltelijk vernielde boerderijen. Gedurende de Tweede Wereldoorlog betrof het in Nederland ongeveer 10.000 boerderijen. Het BWB werkte per regio met een aantal vaste architecten. In Haaksbergen was dat G.H. (Hendrik) Hartgerink, die dus ook de ontwerper was van de huidige boerderij ’n Broam. Wederopbouwboerderijen zijn duidelijk herkenbaar aan de bouwstijl en wijken ondanks enkele streekeigen details af van het gangbare. Zo kent boerderij ’n Broam geen niendeur in de achtergevel en lag een deel van de koestal over dwars in het bedrijfsgedeelte (tegen de achtergevel). De grote staldeuren bevinden zich in beide zijgevels. Ook zijn er geen houten gebintpalen (staanders) in de boerderij te vinden, maar wordt het dak in het bedrijfsgedeelte gedragen door twee paar ronde stalen palen.

Verkoop camping en kampeerboerderij
Rond 1971 werd de recreatiepoot van het bedrijf van Hesselink, die tot dan toe bestond uit een camping, uitgebreid. Eigenlijk werd het agrarisch bedrijf toen bijna volledig omgevormd tot een vakantieboerderij met horecavergunning. Op de zolder van de boerderij werden kamers gerealiseerd met een slaapgelegenheid voor 80 personen. De deel met koestal werd omgevormd tot een recreatie-, c.q. eetruimte, compleet met bar. Rond de boerderij werden een tennisbaan, voetbalveld, speelveld en buitenmanege aangelegd. Er was een kantine in een afzonderlijk gebouw en er was stalruimte voor 11 paarden. Velen streken er sindsdien in de vakantieperiodes neer. Diverse groepen werden op De Braam ontvangen, waaronder schoolklassen die er kwamen voor hun jaarlijkse schoolreisje.
Vanaf het voorjaar van 1987 stonden de kampeerboerderij en de camping Op den Braam te koop. De krant meldde op 25 augustus dat het bedrijf wegens familie-omstandigheden van de hand werd gedaan. Broam Willem was dat jaar 65 geworden, maar had helaas ook te maken met gezondheidsproblemen.
De camping Op den Braam, met een oppervlakte van 7 bunder gelegen aan de Markslagweg, werd in mei 1988 verkocht aan A. Nieuwenhuis van Eureka bungalowpark in Deurningen. Sindsdien gaat de camping door het leven als Camping ’t Markslag, nu Chaletpark ’t Markslag, Markslagweg 1.
De Hesselinks bouwden aan de overkant van de Alsteedseweg een nieuwe woning, die in 1989 door de familie werd betrokken. De kampeerboerderij ‘Op den Braam’, dus de boerderij ’n Broam, werd in januari 1989 verkocht aan Buursernaar G. Nabers. De boerderij raakte de kampeerbestemming kwijt en werd een woonboerderij, die met zorg en behoud van het oorspronkelijk karakter in stand is gehouden.

Bronnen:
- Archief Kamer van Koophandel (HCO) en archief Bureau Wederopbouw Boerderijen (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed); - diverse krantenartikelen; - Kadastrale Legger; - Aold Hoksebarge
- eerdere artikelen over Natuurvriendenhuis Den Broam en camping De Meene; -artikel ‘de Haaksbergse roots van GJ van Heek’ en eigen genealogisch bestand.