Foto van de week 20 - 26 januari 2020

Voormalige R.K. kerk te Beckum ANSICHTEN afl. 76

Het betreft hier een afbeelding van de oude Waterstaatskerk van Beckum, de voorganger van de huidige Blasiuskerk. De laatste 30 jaar van het bestaan van dit kerkgebouw was het ‘de kerk’ van de legendarische pastoor Osse. De potloodtekening is gemaakt door de Twentse kunstenaar Gerard van Haeften (1895-1951).

WATERSTAATSKERK
De buurschap Beckum hoorde eeuwenlang bij het richterambt Delden. In 1811, in de Franse tijd, kwamen er gemeenten en werd Beckum onderdeel van de gemeente Hengelo. Kerkelijk behoorde Beckum vanaf de Middeleeuwen tot het kerspel Delden. Vanaf de reformatie gaan protestanten uit Beckum naar de kerk in Delden. De meerderheid bleef echter ‘Rooms’ en zij kerkten voorlopig (‘ondergronds’) in de Deldense schuilkerken. In de Franse tijd kreeg Delden weer een R.K. kerk in de stad en gingen de Beckumse Roomsen trouw naar deze kerk. Het zogenaamde Kerkveldervoetpad, het fraaie fietspad tussen Beckum en Delden, heeft eeuwenlang zijn dienst bewezen als verbindingspad voor de trouwe kerkgangers naar en van Delden. Beckummers werden ook in Delden begraven. Na de Franse tijd kreeg ook Beckum een kerk, hoewel aanvankelijk van een kapel of hulpkerk gesproken moet worden. In 1820-1822 kreeg Beckum een Waterstaatskerk. In 1818 werd er door het rijk subsidie gegeven voor het bouwen ‘eener nieuwe kapel’ in Beckum. De kerken die in Nederland in de periode na de Franse tijd tot 1875 met financiële steun van de landelijke overheid werden gebouwd werden veelal waterstaatskerken genoemd. Het ontwerp en de bouw van dergelijke kerken was onderhevig aan de goedkeuring en controle door ingenieurs van het ministerie van Waterstaat, vandaar de naam.

OPRICHTING BLASIUSPAROCHIE BECKUM 1854
Hoewel Beckum vanaf 1822 een eigen kerk had hoorde de buurschap tot 1854 bij de statie/parochie Delden. De pastoor van Delden was tevens pastoor van de hulpkerk in Beckum. Zondag 15 maart 1854 werd de parochie Beckum zelfstandig door een besluit van monseigneur Joannes Zwijsen, de aartsbisschop van Utrecht, die destijds nog in Tilburg zetelde. De nieuw gevormde parochie Beckum omvatte een groter gebied dan alleen de gelijknamige buurschap. Zo hoorde Boekelo (gemeente Enschede) tot 1929 tot de parochie Beckum. Ook de buurschap Stepelo in de gemeente Haaksbergen hoorde vanaf 1854 bij de nieuwe parochie en werd toen afscheiden van de moederkerk, de St. Pancratius in Haaksbergen. Bewoners van Stepelo zijn vanaf 1854 op Beckum georiënteerd en worden daar sindsdien ook begraven. Het eerste kerkje van Beckum stond ongeveer op de plek waar nu de parkeerplaats van de basisschool is, dus achter de huidige kerk en naast het Kerkpad.

LEGENDARISCHE DORPSPASTOOR
In 1907 wordt Christianus Egbertus (Chrisjaan) Osse benoemd tot vierde parochieherder van Beckum.
Osse was geboren op 14 juli 1865 in Losser. Zijn moeder overleed toen hij drie jaar oud was. Uit het huwelijk van zijn ouders waren vijf kinderen geboren, waarvan alleen Chrisjaar volwassen werd. Zijn vader hertrouwde enkele jaren later en Chrisjaan kreeg diverse halfzussen en -broers. Zijn jongste halfbroer Alphons was de bekende Losserse steenfabrikant, die de oprichter was van steenfabriek ‘De Werklust’. Chrisjaan ontving zijn priesterwijdig op 26-jarige leeftijd in augustus 1891 in Utrecht. Hij was vervolgens assistent in Reutum, Arnhem en Haarle en kapelaan van Saasveld, Zeddam, Maarssen, Uithuizen en Beltrum. Zijn eerste pastoorsplaats was Beckum en dit dorp zou ook zijn ‘eindstation’ zijn. Tot groot verdriet van zijn parochianen overleed Osse plotseling op 6 september 1940 in Losser. Hij werd vier dagen later in Beckum begraven.

Pastoor Osse was geliefd vanwege zijn aandacht voor de natuur en zijn oprechte zorg voor de armen in de parochie. Hij was bij leven een legendarische figuur, omdat zijn wijze van doen in veel opzichten afweek van die van andere geestelijken uit zijn tijd. Osse kende geen onderscheid in rang en stand, ook niet qua geloof. In de dagelijkse omgang sprak hij dan ook bij voorkeur in het Twents, de taal die voor iedereen in de omgeving verstaanbaar was. Hij gebruikte de streektaal ook in de kerk. Vaak begon hij met: “Leu goat zitten”. Bekend is ook zijn reactie toen hij op een stralende dag fietsend een jong stelletje achter een haag trof: “Jongeleu ik wet niet wa’j doar doot, moar ie hebt d’r mooi weer biej”.

Pastoor Osse had een hekel aan verplichte collectes, bijvoorbeeld kerkcollectes. Er waren ook collecties waar hij helemaal achter stond. Zo kwam het de pastoor ter ore, dat bij een weduwe de enige koe die ze had, was gestorven. Ze had nog schoolgaande kinderen en daarbij was de koe onvoldoende verzekerd. Ze had het erg moeilijk. Zonder dat ze het zelf wist, hield de pastoor ’s zondags een collecte. Hij sprak: “Zoals ieleu wal eheurd hebt, is de enige koo, van één van oons, dood egoan. Noo dach ik dat wiej allemoal samen door wat an mot doon. Ik goa zelf wal met ’n teller roond”. Hij begon vooraan, daar waar de rijkste boeren zaten. Daarbij presteerde hij het om het geld, dat in de schaal gelegd werd, terug te geven en vervolgens tegen zo’n iemand te zeggen: “Ik kom straks wal effen terugge, ie hebt vast nich ‘echeurd dat ‘r ne nieje koo mot kommen”.

BOUW NIEUWE KERK
Na 1930 begon de oude kerk van Beckum bouwvallig te worden. Bouwkundigen meldden dat de ankers uit de muren kwamen en de muren zelf konden zomaar omvallen. Pastoor Osse was erg gehecht aan de oude kerk en heeft zich lang verzet tegen de sloop, maar ging uiteindelijk overstag. Tijdens een zondagse preek stelde hij: “Leu ,’t geet zo neet langer. Onthoolt good, as ’t dak noar beneden plaert, dan goat t’r dreehonderd boer’n dood en moar eenen pastoar”.
De bouw van de nieuwe Blasiuskerk begon in 1936 en was in 1938 gereed. De architect was Johan Sluijmer uit Enschede. Na de ingebruikname van de nieuwe kerk op 5 juni 1938 werd de oude kerk afgebroken.

Bronnen:
-Heeroom Osse van Beckum; Het levensverhaal van een legendarische dorpspastoor door Rinus Scholten (Hengelo, 1987). Dit boek is een aanrader!
-Honderd jaar Beckum en de Beckumers 1900-2000 (Beckum, 2016)